Tańce szkockie, z żywą , wpadającą w ucho muzyką – mają olbrzymi krąg wielbicieli. Jedyne co jest wymagane – to ogólne pojęcie o secie kolumnowym i znajomość podstawowych figur. Poniżej krótka charakterystyka tańców szkockich – ja, ze swej strony polecam i uczę tańców Sali Balowej i tańce Ceilidh. (tel. 609-088-640)
1.Tańce góralskie tj.Highland Dances (HD)
2.Tańce Sali Balowej tj.Scottish Country Dances (SCD)
3.Tańce Ceilidh.
Ad.1. Tańce góralskie – Highland Dances
Najbardziej znany typ tańca szkockiego, jednocześnie najtrudniejszego. Jego charakterystyczna cecha jest ruch całego ciała – oprócz skomplikowanych kroków w tańcu biorą udział ręce (często trzymane nad głową tzw. rogi jelenia) oraz głowa (odwracana w odpowiednich kierunkach). Highland Dances (HD) to solowe tańce tradycyjne, które wykonuje się do muzyki granej na dudach. Przeznaczone są dla niewielkiej liczby tancerzy – najczęściej 2-4. Tancerze zawsze posiadają tradycyjne stroje – w większości z nich zarówno panie jak i panowie tańczą w kiltach.
Historia najstarszych tańców szkockich górali sięga kilkuset lat. Wiele z tych tańców wykonywanych było przed lub po bitwie, stąd częstymi rekwizytami są miecze. Tańce wykonywane nad mieczami (Sword dances) to np.Ghillie Callum czy Argyll Broadswords.
HD są jedną z konkurencji tzw. Highland Games, czyli szkockiej olimpiady. Zawodnicy w czasie konkursowych prezentacji tańczą określone przepisami kroki oraz ujednolicone choreografie. Tańce te są znane na całym świecie w jednej formie, maja charakter popisowy , są bardzo energiczne i wymagają dużej kondycji.
2.Tańce Sali Balowej (Scottish Country Dances)
Ten typ tańca to dystyngowane tańce grupowe, często tańczone na szkockich balach. Wywodzą się one z tradycyjnych XVII wiecznych tańców dworskich i są współczesna formą „country dancing” – tańców kraju szkockiego. Swego czasu na salach balowych całego kontynentu stanowiły poważną konkurencję dla naszego poloneza i mazura. Kiedy „country dancing” dotarło do Szkocji w XVII wieku, stało się popularne najpierw wśród mieszczan miast takich ja Edynburg, a następnie rozprzestrzeniło się po całej Szkocji, nawet gdy w XIX i XX w innych krajach zyskiwały popularność tańce takie jak walc czy one-step. Podstawowych figur do tych tańców jest kilkanaście, tańców zaś ok.7000 (ok. 1000 ma znaczenie bardziej niż lokalne) i wciąż powstają nowe. Nad ich kodyfikacją czuwa Królewskie Szkockie Towarzystwo Tańców Country (Royal Scottish Country Dance Society) z siedzibą w Edynburgu, które powstało w 1923 roku. Patroni tego Towarzystwa obserwowali tańczących ludzi, zbierali i spisywali tańce. W tym procesie starali się także rekonstruować i publikować tańce z dawnych manuskryptów, standaryzowali aspekty techniczne, sposób stawiania kroków. RSCDS wydaje broszury z opisem tańców i melodie do nich wykonywane
Tańce te są łatwiejsze niż tańce solowe. Ruchy rąk zostały zredukowane do podawania ich sobie pomiędzy partnerami. Tańczy się do wymagającego wysiłku reel’a, jig,a czy strathspey’a. Inna cechą wyróżniająca jest układ setu. Mamy tu prawie zawsze do czynienia z setem kolumnowym dla 3-5 par (czasami występuje, ale o wiele rzadziej – set kołowy) Panowie tańczą w kiltach, natomiast panie w długich spódnicach (często widzi się białe suknie z przepasaną szarfą w kolorze kiltu danego klanu). W tańcach SCD często mamy do czynienia z tzw. kontredansowym następstwem par. Tancerze ustawiają się w tzw. set czyli kolumnę składającą się z 4 par, z której jedna para tzw. top couple przez pewien czas odgrywa rolę wiodącą tj. tańczy wszystkie figury. Ze względu na to, że są to figury, które wykonuje się w 4 osoby – z parą wiodącą tańczy para pomocnicza tzw. side couple. Tancerz, który chce wziąć udział w tańcu powinien znać choreografię lub, w praktyce, wystarczy znać wszystkie figury, które wykonuje się w danym tańcu i stanąć w parze z osobą, która zna układ i w odpowiednim momencie podpowie co tańczyć. Jest to powszechnie stosowana praktyka przez szkockich tancerzy – ze względu na ogromną ilość choreografii nie ma fizycznej możliwości zapamiętania ich wszystkich. Na szczęście układy są zazwyczaj krótkie i łatwe, sprowadzają się do zwykle 4 figur. Tak więc para, która jest na końcu setu i zaczyna na ostatniej pozycji ma dużo czasu aby oswoić się z tańcem. Na bardziej oficjalnych balach podaje się zazwyczaj wcześniej nazwy tańców oraz przypomina układy i kroki.
Same choreografie są bardzo krótkie – składają się jak wspomniałam – zwykle z 4 figur, z których każda zajmuje 8 taktów. Para wiodąca wykonuje je wraz z parą pomocnicza kilkakrotnie, po czym role wiodącej pary przejmują kolejne pary. W ten sposób jeden układ składający się z kilku figur jest powtarzany przez tancerzy ustawionych w różnych konfiguracjach tyle razy, by każda para miała okazję przetańczyć jako top couple. Podstawowych figur jest ok. 15 – jeśli zna się je wszystkie – można z powodzeniem poznawać i tańczyć bardzo dużo tańców SCD.
Muzyki do tańca SCD nie wykonuje się na dudach, ale także na takich instrumentach jak: skrzypce, akordeon czy fortepian.
SCD jest bardzo towarzyska formą tańca, nie tylko dlatego, że tańczysz z siedmioma (przeważnie) osobami naraz – zamiast z jednym tylko partnerem (uśmiech i spojrzenia są wręcz konieczne) , ale warsztaty, bale i inne tego typu imprezy odbywają się na całym świecie. Warto również wspomnieć o walorach edukacyjnych w nauczaniu młodzieży. Można je wspaniale wykorzystać w nauczaniu kultury brytyjskiej jak i języka angielskiego. Poza wspomnianymi już dość łatwymi choreografiami – ogromna zaletą tańców SCD i ceilidh jest brak tzw. ujęcia zamkniętego – tancerze w odróżnieniu do walca czy tanga – nie obejmują się, ale podają sobie wyciągnięte ręce. To jeden z powodów, dla których do dziś są te tańce bardzo popularne ( bynajmniej nie dlatego , że Szkoci to wstydliwe osoby), ale ze względów praktycznych: w parze mogą tańczyć dwie osoby tej samej płci – najczęściej panie – co nie jest bez znaczenia w sytuacji, gdy panowie niechętnie dołączają do kursów tańca.
Wspomniane „dalekie” ujęcie jest też ważnym argumentem szczególnie w przypadku pracy z młodzieżą czy dziećmi (zwłaszcza w okresie dorastania, kiedy chłopcy i dziewczynki wstydzą się siebie nawzajem). Ucząca się tańców szkockich młodzież, dorośli czy dzieci zapoznają się w trakcie nauki tańca – z ważnym elementem kultury brytyjskiej. Nauczyciel może zagospodarować kilkanaście minut lekcji – gdy uczniowie są rozkojarzenie, zmęczeni wysiłkiem umysłowym – na naukę prostego tańca. Można takie lekcje również przeprowadzić w „tradycyjnie mało naukowym” czasie tj. np. w pierwszym dniu wiosny czy na jakiekolwiek widowiska związane z kultura brytyjską. Można też pomyśleć o „Andrzejkach” po szkocku – Św. Andrzej jest patronem Szkocji i jego święto przypada 30 listopada. Jest to doskonała okazja do twórczej zabawy jak i nauki np. słówek i zwrotów angielskich – łatwiej jest uczniom zapamiętać zwroty np. toe, heel, left foot, turn right, hand holds, advance czy make a circle.
3.Tańce Ceilidh.
Podobnie jak tańce ‘country’ – są to tańce grupowe. Czasem trudno rozróżnić je od tańców SCD – występują tu podobne kroki, ruchy rak są zredukowane. Tańce te opierają się na maksymalnie uproszczonych krokach, tańczy się biegnąc, podskakując czy przytupując. Tańce SCD to tańce tradycyjnie setowe – natomiast wszelkie inne formacje taneczne – to tańce ceilidh. Najczęściej spotykana formacja to pary tańczące swobodnie, lub tańczące „para za parą”, czasami wszystkie pary tworzą krąg i tańczą razem (Pa-ta-Cake Polka, Gay Gordons, Military Tw-step, Koło Sarkasyjskie). Często spotykaną formacją jest łączenia się dwóch (czasami więcej) par, które razem tańczą, potem następuje zmiana partnerów i rozdzielenie formacji na swobodne tańczenie w parach. Po czym ponownie dwie (więcej) pary łączą się i taniec zaczyna się od początku (Ceilidh Social Mixer czy Borrowdale Exchange). Pojawiają się tu przytupywania czy klaskanie rąk – z reguły unikane w tańcach SCD.
Czym jest właściwie „ceilidh”?
Słowo to pochodzi z celtyckiego języka szkockiego: Ghaidhlig oznacza – zebranie, zgromadzenie. Pierwotnie więc było spotkaniem czy tez zgromadzeniem szkockich górali podczas których śpiewano, grano na dudach, opowiadano różne historie, rozmawiano, no i oczywiście tańczono. Było to spotkanie towarzyskie i okazja do dobrej zabawy. Takie spotkania odbywają się do dziś i zwykle nazywa się je „highland ceilidh”.
Obecnie słowo to zmieniło trochę znaczenie. Z pocz. XX wieku zaczęło oznaczać zabawę taneczną. Mówiąc ceilidh – mamy na myśli tańce.. To, że jest to zabawa swobodna, nie oznacza , ze nie ma swoich reguł i każdy tańczy jak chce. Ceilidh ma swoje bardziej lub mniej sformalizowane programy. Ponieważ w przypadku szkockich ceilidh nie ma wodzireja ( w odróżnieniu do bardzo podobnych angielskich barn dance’ów) – przewodnia rola przypada zwykle zespołowi muzycznemu zwanemu ceilidh band. Zespoły takie mają zwykle ograniczony skład – często są to dwie osoby: grający na akordeonie i perkusista. Jeden z członków ceilidh band prowadzi zwykle zabawę , podając nazwy poszczególnych tańców. Podstawowych tańców jest zazwyczaj niewiele , najczęściej tańczy się, oprócz w/w wymienionych: Canadian Barndance, Strip the Willow, Dashing White Sergeant, Circle Waltz, St. Bernard Waltz. Często zdarza się, że tańce są powtarzane kilkukrotnie w ciągu całego wieczoru.. Tańce przedzielane są utworami muzycznymi lub wokalnymi. Na mniejszych ceildh – tańce odtwarzane są z płyt.
Jednym z utartych zwyczajów jest rozpoczynanie ceilidh przez dudziarza. Zdarza się to jednak tylko na dużych ceilidh, na zwykłych , wiejskich – nie ma po prostu dudziarzy, ale takie zwykle są bardziej autentyczne i maja swój klimat.
Ceilidh przeznaczone są dla wszystkich. W mniejszych miasteczkach i wsiach często przychodzą wszyscy mieszkańcy. Oczywistym warunkiem jest znajomość tańczonych na nich tańców, ale nie jest to problemem dla żadnego prawdziwego Szkota. W lecie często odbywają się na otwartym powietrzu – często w rynku.
Słowo ceilidh zawędrowało tez do Irlandii. Zastosowano tam specjalną pisownię zgodną z reformowaną ortografia języka irlandzkiego – po irlandzku jest to ceili. W Irlandii zawsze oznacza to imprezę taneczną, choć irlandzkie ceili może być dwojakiego rodzaju: zabawa z ludowymi tańcami irlandzkimi (są to tańce setowe, rzadko nauczane na polskich kursach tańca irlandzkiego) – tzw. Set dancing. Drugim rodzajem jest tzw. ”fior ceili” czyli prawdziwe ceili. Takie imprezy są zazwyczaj dużo rzadsze, odbywają się z okazji różnych festiwali (fleadh). Podczas „fior ceili” tańczy się tylko tańce ceili – jest to kanon 30 tańców irlandzkich „Ar Rinncidhe Foirne”, spisanych i nadzorowanych przez Ligę Gaelicką.
Zarówno szkockie ceilidh jak i irlandzkie ceili to element folkloru. Tańczy się tam tańce ludowe, na takiej imprezie każdy dobrze się czuje, absolutnie nie ma potrzeby być zawodowym tancerzem.